ΕΟΡΤΙΟ ΜΗΝΥΜΑ
ΤΟΥ ΣΕΒΑΣΜΙΩΤΑΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ
ΠΕΙΡΑΙΩΣ, ΦΑΛΗΡΟΥ, ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑΣ & ΚΑΙ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΡΕΝΤΗ
Σ Ε Ρ Α Φ Ε Ι Μ
ΕΠΙ ΤΗι ΕΟΡΤΗι ΤΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ 2025
Τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά,
Σήμερα γιορτάζουμε τὴν ἀπαρχὴ τῆς σωτηρίας μας, τὴν φανέρωση καὶ τὴν ὑλοποίηση τοῦ σχεδίου τῆς θείας Οἰκονομίας γιὰ τὸν ἄνθρωπο. Σήμερα ἡ Παρθένος Μαριὰμ δέχεται ἐπίσκεψη ἀρχαγγελική. Ὁ παμέγγιστος Γαβριὴλ κατέρχεται στὴν κόρη φέρνοντας μήνυμα χαρᾶς ἀπὸ τὸ Θεό, γιὰ Ἐκείνη καὶ γιὰ ὅλο τὸ ἀνθρώπινο γένος. Σήμερα ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ θὰ σαρκωθεῖ, θὰ κατοικήσει στὴν μήτρα τῆς Παρθένου, θὰ λάβει τὴν ἀνθρώπινη φύση καὶ θὰ τὴν ἀποκαταστήσει καὶ θὰ τὴν ἁγιάσει. Ἡ Παναγία θὰ γεννήσει τὸν Υἱὸ καὶ Λόγο τοῦ Θεοῦ. Ἐνώπιον τοῦ φόβου καὶ τῆς ἀπορίας τῆς κόρης ὁ Γαβριὴλ τοποθετεῖ τὴν ἀποκάλυψη τοῦ σχεδίου τοῦ Θεοῦ˙ τὸ Πνεύμα τὸ Ἅγιο θὰ τὴν ἐπισκεφθεῖ καὶ ἡ δύναμις τοῦ Ὑψίστου θὰ τὴν ἐπισκιάσει. Καὶ ἡ συνετὴ καὶ φρόνιμη Μαριὰμ θὰ πεισθεῖ, θὰ ἀναγνωρίσει στὰ λόγια τοῦ Ἀγγέλου τὴν ἀλήθεια καὶ τὴ χάρη καὶ ἔτσι θὰ ἀποδεχθεῖ τὸ ρόλο καὶ τὴν ἀποστολή Της: «Ἰδοὺ ἡ δούλη Κυρίου· γένοιτό μοι κατὰ τὸ ῥῆμά σου».
Ὁ Εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς μᾶς παραδίδει τὸ γεγονὸς ἐξιστορώντας τὰ ὅσα διημείφθησαν μεταξὺ τοῦ Ἀρχαγγέλου καὶ τῆς Παρθένου. Ἡ Ἐκκλησία ἔλαβε τοῦτο τὸ κείμενο καὶ τὸ παρέδωσε στοὺς Πατέρες καὶ στοὺς Ὑμνωδούς Της. Καὶ ἐκεῖνοι τὸ διάβασαν ξανὰ καὶ ξανά, τὸ αἰσθάνθηκαν, τὸ βίωσαν, τὸ ἔβαλαν μέσα στὴν ψυχή τους, ψηλάφισαν τὴν ἀλήθεια του καὶ ἔπειτα τὸ παρέδωσαν στὴ λατρευτικὴ σύναξη τῶν πιστῶν μὲ λέξεις καινές, μὲ λόγια ἔμμετρα, μὲ στίχους ἐμπνευσμένους, μὲ ποιήματα μεγαλειώδη. Ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ κατέστησε τοὺς Ὑμνογράφους Πατέρες αὐτόπτες μάρτυρες τῆς συναντήσεως τοῦ Γαβριὴλ καὶ τῆς Μαριάμ. Γι’ αὐτὸ μὲ τόλμη καὶ ἔμπνευση οἱ ὕμνοι τῆς Ἑορτῆς τοῦ Εὐαγγελισμοῦ συμπληρώνουν τὸν Εὐαγγελικὸ λόγο καὶ αὐξάνουν τὴν χαρὰ στὶς ψυχὲς ὅλων ἐμᾶς ποὺ βρισκόμαστε σήμερα στὸ Ναὸ καὶ ἔχουμε τὴν εὐλογία νὰ εὐφραινόμαστε ἀκούγοντας τὰ θεόπνευστα μέλη.
Χαρακτηριστικὸς εἶναι ὁ κανόνας τῆς ἑορτῆς τοῦ Εὐαγγελισμοῦ. Στὸ ὑμνογραφικὸ αὐτὸ κείμενο ἐξελίσσεται ἕνας ποιητικὸς διάλογος μεταξὺ τοῦ Ἀρχαγγέλου καὶ τῆς Παρθένου. Τὸ ἐπίκεντρο τῆς συζήτησης εἶναι τὸ ἐρώτημα ποὺ συναντοῦμε στὸ κείμενο τοῦ Λουκά: «Πῶς ἔσται μοι τοῦτο, ἐπεὶ ἄνδρα οὐ γινώσκω;».
Σὲ τούτους τοὺς ἑορταστικοὺς ὕμνους ὁ διάλογος ἐπεκτείνεται μὲ τρόπο δραματικὸ καὶ συνάμα ἀποκαλυπτικό. Στὸ ἕνα τροπάριο μιλᾶ ὁ Γαβριὴλ καὶ στὸ ἐπόμενο ἀποκρίνεται ἡ Μαριάμ. Λόγια πειστικά, εὔλογες ἀπορίες, σκέψεις καὶ συναισθήματα κατακλύζουν τὸ κείμενο. Καὶ μέσα ἀπὸ τὸ λόγο καὶ τὸν ἀντίλογο φανερώνεται σὲ ὅλη τὴν ἐκτασή του τὸ σχέδιο τῆς θείας Οἰκονομίας, ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ γιὰ τὸν ἄνθρωπο, ἡ θεολογία τῆς ἐνσάρκωσης, ἀλλὰ καὶ ἡ σωφροσύνη καὶ ἡ καθαρότητα τῆς Παναγίας.
Σᾶς προτρέπω ἀγαπητά μου παιδιὰ νὰ στραφοῦμε πρὸς κάποιους χαρακτηριστικοὺς ὕμνους αὐτοῦ τοῦ Κανόνος τῆς Ἑορτῆς τοῦ Εὐαγγελισμοῦ, γιατὶ σὲ πολλὰ ἔχουμε νὰ ὠφεληθοῦμε. Κυρίως προτείνω νὰ προσέξουμε τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποίο ἡ Κυρία Θεοτόκος ἐξετάζει τὸν Ἀρχάγγελο γιὰ νὰ βεβαιωθεῖ γιὰ τὴν ἀλήθεια τῶν λεγομένων ἀπὸ Αὐτὸν.
Ἔχουμε, φρονοῦμε, μεγάλη ἀνάγκη τῶν κριτηρίων αὐτῆς τῆς ἐξέτασης εἰδικὰ στὶς μέρες μας. Ζοῦμε σὲ μιὰ ἐποχὴ ἀκροτήτων. Οἱ ἄνθρωποι ἐνὼ εἶμαστε συχνὰ δύσπιστοι, ὑπάρχουν στιγμὲς καὶ δὲν εἶναι λίγες ποὺ γινόμαστε τρομερὰ εὐκολόπιστοι. Δὲν ξέρουμε πὼς νὰ διακρίνουμε τὴν ἀλήθεια ἀπὸ τὸ ψέμα. Μοιάζουμε σὰν νὰ ἔχουμε παραιτηθεῖ ἀπὸ αὐτὴ τὴν προσπάθεια. Ἀποτέλεσμα τούτης τῆς διπολικῆς στάσης εἶναι νὰ δυσκολευόμαστε ὑπερβολικὰ μὲ τοὺς ἀνθρώπους γύρω μας. Ἄλλοτε νὰ ἀμφισβητοῦμε, νὰ πονηρευόμαστε, νὰ κατακρίνουμε, νὰ πληγώνουμε, νὰ ἀδικοῦμε κι ἄλλοτε νὰ ματαιοπονοῦμε, νὰ ξεγελιόμαστε, νὰ ἀπογοητευόμαστε καὶ νὰ χάνουμε τὴν ἐλπίδα μας. Μὰ ἡ Παναγία μὲ λόγο γλυκὺ καὶ συνάμα ἰσχυρὸ ζητᾶ τὴν ἀλήθεια, παραδίδοντας καὶ σὲ μᾶς κριτήρια πίστης.
Ἂς δοῦμε μὲ ποῖο τρόπο ἡ Μαριὰμ ἐκφράζει τὴν ἀπορία της πρὸς τὸν οὐράνιο ἐπισκέπτη
Γνωσθήτω μοι Ἄγγελε,
τῶν σῶν ῥημάτων ἡ δύναμις,
πῶς ἔσται ὃ εἴρηκας; λέγε σαφέστατα,
πῶς συλλήψομαι, Παρθένος οὖσα Κόρη;
πῶς δὲ καὶ γενήσομαι,
Μήτηρ τοῦ Κτίστου μου;
Γνωσθήτω μοι Ἄγγελε, δηλαδή, ἐξήγησέ μου. Πές μου μὲ σαφήνεια πὼς θὰ συλλάβω ἀφοῦ εἶμαι Παρθένος. Τὰ λόγια ἔχουν τόλμη καὶ δύναμη. Ξέρει ἡ κόρη σὲ ποιὸν ἀπευθύνεται.
Ἡ ἴδια τὸν ἀποκαλεῖ Ἄγγελο, μὰ δὲν διστάζει νὰ πεῖ αὐτὸ ποὺ σκέφτεται καὶ τὴν προβληματίζει. Δὲν θέλει νὰ ξεγελαστεῖ καὶ γνωρίζει πὼς τοῦτο δὲν εἶναι δύσκολο. Αὐτὸ φανερώνουν οἱ ἐπόμενοι στίχοι ποὺ βγαίνουν ἀπὸ τὸ στόμα τῆς Μαριάμ.
Ἡ ἐμὴ Προμήτωρ δεξαμένη,
τὴν γνώμην τοῦ ὄφεως τρυφῆς,
τῆς θείας ἐξωστράκισται·
διὸ περ κἀγὼ δέδοικα,
τὸν ἀσπασμὸν τὸν ξένον σου,
εὐλαβουμένη τὸν ὄλισθον.
Θυμάται ἡ κόρη τὴν προμήτορα Εὔα, τὴν πρώτη γυναῖκα ἡ ὁποία ξεγελάστηκε ἀπὸ τὰ λόγια τοῦ ὄφεως. Κι ἐκεῖνος εἶχε ἀπρόσμενα ἐμφανιστεῖ μπροστά της κομίζοντας μήνυμα θελκτικό. Ἀθανασία καὶ θέωση ὑποσχέθηκε στὸν ἄνθρωπο προτρέποντας πρὸς τὴν παρακοή. Καὶ ἡ δύστυχη Εὔα πίστεψε τὸ ψέμα καὶ ἐξορίσθηκε ἀπὸ τὴν τρυφὴ τοῦ Παραδείσου. Οἱ ὁμοιότητες τῶν δύο συναντήσεων εἶναι μεγάλες καὶ ἐξηγοῦν τὸ φόβο τῆς Παναγίας, ἡ ὁποία δὲν θέλει καὶ ἐκείνη μὲ τὴ σειρά της νὰ ξεγελασθεῖ.
Ὁ Ἀρχάγγελος Γαβριὴλ κατανοεῖ πὼς ἡ Μαριὰμ φοβάται ὅτι πίσω ἀπὸ τὰ λόγια Του κρύβεται κάποιος πειρασμός. Ὅμως δὲν στεναχωρεῖται ἐπειδὴ τὸν ὑποψιάζεται γιὰ δόλο. Ἀντίθετα χαίρεται καὶ γι’ αὐτὸ Τῆς λέει:
Δολίως με φθέγγεσθαι,
διαλογίζῃ ὡς ἔοικε·
καὶ χαίρω θεώμενος, τὴν σὴν ἀσφάλειαν,
θάρσει Δέσποινα·
Θεοῦ γὰρ βουλομένου, ῥᾳδίως περαίνεται,
καὶ τὰ παράδοξα.
Χαίρεται λοιπὸν ὁ Ἀρχάγγελος καὶ δίνει θάρρος στὴν κόρη θυμίζοντάς Της πὼς ὅταν θέλει ὁ Θεὸς καὶ τὰ παράδοξα εὔκολα γίνονται.
Καὶ οἱ λόγοι τοῦ Γαβριὴλ κινοῦν τὴν Μαριὰμ νὰ στρέψει τὸ νοῦ της στὶς προσδοκίες τοῦ γένους Της, χωρὶς ὅμως νὰ ἐγκαταλείπει τὰ ἐρωτήματά της.
Ἐξέλιπεν Ἄρχων ἐξ Ἰούδα,
ὁ χρόνος ἐφέστηκε λοιπόν,
καθ’ ὃν ἀναφανήσεται,
ἡ τῶν ἐθνῶν ἐλπὶς ὁ Χριστός,
σὺ δὲ πῶς τοῦτον τέξομαι,
Παρθένος οὖσα, σαφήνισον.
Ἀναρωτιέται ἡ κόρη ποὺ ζεῖ τὴν τραγικότητα τῶν καιρῶν της μήπως ἦρθε ὁ χρόνος νὰ ἐμφανιστεῖ μεταξὺ τῶν Ἰουδαίων ἄρχοντας καὶ βασιλέας. Ὁ λαὸς τῆς ἀναμένει μέσα σὲ ταλαιπωρίες καὶ πόνους πολλοὺς τὸν ἐρχομό τοῦ Μεσσία. Ἡ Μαριὰμ περιμένει κι Ἐκείνη καὶ ἐλπίζει καὶ ἐπιθυμεῖ. Τὴν ἴδια στιγμὴ ὅμως ἡ Παναγία ἐπειδὴ θὰ καταστεῖ μητέρα ὅλων τῶν ἀνθρώπων ἀποκαλύπτει μὲ γνώση μυστική, πὼς ὁ ἄρχοντας αὐτὸς ποὺ θὰ γεννηθεῖ ἀπὸ τὴν μήτρα της θὰ γίνει ταυτόχρονα καὶ ἡ ἐλπίδα τῶν ἐθνῶν. Καὶ ἐνὼ προφητεύει μὲ τοὺς λόγους της, πάλι ἐπιστρέφει στὰ ἐρωτήματα πρὸς τὸν Ἄγγελο καὶ ἀπαιτεῖ διασαφήνιση.
Κι ὁ Ἀρχάγγελος προσπαθεῖ νὰ μαρτυρήσει τὴν ἀλήθεια τοῦ μηνύματος ποὺ μεταφέρει. Μοιάζει νὰ στεναχωρείται μάλιστα ἀπὸ τὸ ὅτι ἡ Μαριὰμ θυμήθηκε τὴν δολιότητα τοῦ ὄφι καὶ γι’ αὐτὸ ἀποκρίνεται μεταξύ ἄλλων καὶ τὰ ἐξῆς:
Θεοῦ παραστάτης ἀπεστάλην,
τὴν θείαν μηνύσων σοι βουλήν,
τὶ με φοβῇ Πανάμωμε,
τὸν μᾶλλόν σε φοβούμενον,
τὶ εὐλαβῇ με Δέσποινα,
τὸν σὲ σεπτῶς εὐλαβούμενον;
Ἄγγελος τοῦ Θεοῦ τῆς λέει πὼς εἶναι, τὸν ὁποῖο δὲν πρέπει νὰ φοβάται. Κι εἶναι πολὺ συγκινητικὸ πὼς ὁ Παμμέγιστος Γαβριὴλ ὁμολογεῖ πὼς ἐκεῖνος φοβάται τὴν Κόρη καὶ τὴν εὐλαβείται γιατὶ ξέρει πὼς ἐνώπιόν Του στέκεται Ἐκεῖνη ποὺ εἶναι «Τιμιωτέραν τῶν Χερουβείμ, καὶ ἐνδοξοτέραν ἀσυγκρίτως τῶν Σεραφείμ».
Ἔπειτα ἡ Παναγία θὰ στραφεῖ πρὸς τοὺς Προφήτες γιὰ νὰ ἐπαληθεύσει τοὺς λόγους τοῦ Ἀγγέλου.
Ἱεράν τινα Παρθένον, τεξομένην ἀκήκοα,
τοῦ Προφήτου πάλαι,
τὸν Ἐμμανουὴλ προθεσπίσαντος,
ἐπιποθῶ δὲ τοῦ γνῶναι, πῶς Θεότητος,
τὴν ἀνάκρασιν,
φύσις βροτῶν ὑποστήσεται;
Ὁ Προφήτης Ἡσαΐας εἶχε μιλήσει γιὰ τὴν Παρθένο ποὺ θὰ γεννοῦσε τὸν Ἐμμανουήλ. Κι ἡ Μαριὰμ ἔφερε στὴ μνήμη της τοὺς λόγους αὐτοὺς ποὺ συμφωνοῦν μὲ τὸ μήνυμα τοῦ Ἀγγέλου. Καὶ ἔπειτα θυμάται κι ἄλλα θαυμαστὰ καὶ ἐξαίσια ποὺ ὁ Θεὸς ἐνήργησε μέσα στὴν ἀνθρώπινη ἱστορία. Κι ἔτσι μετὰ ἀπὸ ἔρευνα ἀπαιτητική, μετὰ ἀπὸ ἐξέταση αὐστηρή, μετὰ ἀπὸ πάλη μὲ δυνάμεις ὑπέρτερες τοῦ ἀνθρώπου, ἡ Μαριάμ ἀποδέχεται τὴ γνησιότητα τοῦ μηνύματος τοῦ Ἀρχαγγέλου.
Ῥημάτων σου,
τὴν φωνὴν Γαβριήλ, τὴν χαρμόσυνον,
δεξαμένη, εὐφροσύνης ἐνθέου πεπλήρωμαι·
χαρὰν γὰρ μηνύεις,
καὶ χαρὰν καταγγέλλεις τὴν ἄληκτον.
Ἡ Παναγία δέχεται τὸ εὐφρόσυνο μήνυμα ποὺ ἡ φωνὴ τοῦ Ἀρχαγγέλου κόμισε καὶ ἡ ὕπαρξή της γέμισε θεϊκὴ χαρά, ἡ ὁποία εἶναι ἄληκτος, δὲν ἔχει τέλος.
Καὶ μαζί μὲ τὴν Παρθένο χαιρόμαστε καὶ ἐμεῖς. Πρῶτα γιατὶ ὁ Χριστὸς σαρκώνεται γιὰ τὴ σωτηρία μας. Ἔπειτα γιατὶ στὸ πρόσωπο τῆς Ἀγνῆς Μητέρας Του βρίσκουμε κριτήρια γιὰ νὰ καλλιεργήσουμε καὶ ἐμεῖς τὴν ἀρετὴ τῆς ἐμπιστοσύνης.
Ἡ ἐμπιστοσύνη καλλιεργεῖται μᾶς ἀποκαλύπτει ἡ Παναγία ὅταν ἀναζητοῦμε μὲ θάρρος καὶ ἐπιμονὴ τὴν ἀλήθεια. Ὅταν ρωτοῦμε καὶ διαλεγόμαστε, ὅταν ἐξετάζουμε καὶ ἀπορροῦμε. Ὅταν χρησιμοποιοῦμε τὸ λόγο καὶ τὴ διάνοια ποὺ μᾶς χάρισε ὁ Θεὸς μὲ τὴν κατ’ εἰκόνα δημιουργία μας. Τότε ὁ ἄνθρωπος ἀνοίγεται στὴν πίστη καὶ μετέχει στὰ μυστήρια τοῦ Θεοῦ.
Ἡ ἐμπιστοσύνη στηρίζεται μᾶς διδάσκει ἡ Παναγία ὅταν λογαριάζουμε τὴν ἱστορία. Ὅταν μαθαίνουμε ἀπὸ τὰ παθήματα τῶν προγενεστέρων. Ὅταν δεχόμαστε τὴν ἐμπειρία, τὴ σοφία καὶ τὸν προφητικὸ λόγο τῶν προγόνων μας. Ὅταν τιμοῦμε τοῦς κόπους, τοὺς ἀγῶνες καὶ τὶς θυσίες τῶν πατέρων μας. Τότε ὁ ἄνθρωπος στερεώνει τὴ πίστη μὲ θεμέλια βαθιὰ καὶ ἀρραγή.
Ἡ ἐμπιστοσύνη καρποφορεῖ μᾶς πληροφορεῖ ἡ Παναγία ὅταν αἰσθανθοῦμε τὴν χαρὰ τοῦ Θεοῦ ἐντὸς μας. Ὅταν ἀντέξουμε τοὺς φόβους μας. Ὅταν συμφιλιωθοῦμε μὲ τὴν ἀλήθεια. Ὅταν ἀγαπήσουμε τὸ Θεὸ μὲ ὅλη μας τὴν καρδιά, μὲ ὅλη μας τὴ ψυχή, μὲ ὅλη μας τὴ διάνοια, μὲ ὅλη μας τὴ δύναμη. Τότε ὁ ἄνθρωπος ἀναγνωρίζει τὰ τοῦ Θεοῦ μηνύματα καὶ συγκατατίθεται νὰ κατοικήσει ἑντός του ἡ θεία Χάρις.
Εὐχόμαστε ἀγαπητά μου παιδιά,
νὰ ἑνωθοῦμε σήμερα ὅλοι μὲ τὸ πρόσωπο τῆς Παρθένου Μαρίας, γιὰ νὰ ἀκούσουμε τὸν χαιρετισμὸ τοῦ Ἀγγέλου, γιὰ νὰ δεχθοῦμε τὸν οὐράνιο ἀσπασμό, γιὰ νὰ μᾶς ἐπισκιάσει τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο καὶ γιὰ νὰ ἀξιωθοῦμε νὰ μορφωθεῖ ὁ Χριστὸς μέσα στὴν ταπεινή μας ψυχή.
Χρόνια πολλὰ γιά τήν ἐπέτειο τῆς Ἐθνικῆς μας Παλιγγενεσίας καί αἰωνία ἡ μνήμη τῶν ἡρώων καί μαρτύρων τοῦ 1821!
Μετά πατρικῶν εὐχῶν
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΣΑΣ
+ ὁ Πειραιῶς ΣΕΡΑΦΕΙΜ
